Ana içeriğe atla

Yakın geleceğin kısa bir tarihi

Ömer Üründül gibi başlarsak, futbolun enteresan bi oyun olmasi gibi, Türkiye de enteresan bir ülke. Şöyle ki: Herkes her zaman hiçbir şeyin değişmediğini düşünse de, katı olan herşey mütemadiyen buharlaşıyor bu ülkede. 


2010 yılı itibariyle, akp’liler sonsuza kadar iktidar olacaklarını, ve onlardan daha ikna olmuş biçimde muhalifler de, özellikle kemalistler, rte’nin yakında padişahlığını iddia edeceğini düşünüyordu. Buna göre her şeyin sonuna gelmiştik, imkanı olanların yapması gereken ülkeyi terketmekti, kalanlar artık meşreplerine göre kendilerine içkiye, platese ya da organik gıda tüketimine verebilirlerdi. Aslında bakarsanız muhaliflerin korkuları tümden haksız çıktı da denemez, rte gerçekten padişah benzeri bi sey oldu, ama şu postmodern çağda ne kadar olabilirse, ve Danimarka kralı ne kadar kralsa artık!


İşte tam da bu nokta akp’lilerin ve onların kilisedeki işbirlikçilerinin yanıldıkları nokta oldu: Tarihe biraz lineer bir determinizmle yaklaşmaşları bir facia idi. Buna göre kemalist cumhuriyet aslında kazara degilse de biraz zorlamayla açılmıs bir parantezdi, ve kaçınılmaz olarak bu parantez 2008’de kapandı. Evet bi acıdan hasta adamın iyileşmesi bir kaç yüzyıl almıştı işte ve ama gücünde kuvvetinde yeni Osmanlı tekrar oyun sahasına dönüyordu. Kemalizmin ölümünden eminlerdi, ve en az onun kadar uzun sürmesi ve belki 28 şubatçıların dediği gibi bin yıl sürecek (ki o kadar sürmese de olurdu hani!) bir postmodern imparatorluğun yöneticileri gibi görüyorlardı kendilerini. Üstelik tevekkeli degil rejim kendi Sukru Kaya’si olan içişleri bakanını da bulmuştu: İdris Naim. Muhtemelen çocuksu bir acımasızlıkla muhaliflerin ümüğüne binen bu adam da buna bayağı bir inanmıştı.


Evet yeni rejim kemalizmden nefret eden bir rejimdi, ancak kimi uyanık çağdaşlarının da haklı olarak tespit ettiği gibi pek cok şekillerde ona benziyordu.(1) Biraz daha renkli ve öngörülmesi zordu. Ama siyasete esasinda bir devlet yönetme meselesi olarak bakması açısından onun mirasını devralıyordu. 


Peki ne mi oldu? Rejimi kuran faktörler onun gittikce silik bir hayalete dönüşmesine de yol actılar: Politik beceriler/beceriksizliker, şans, uluslararası faktörler ve toplumun derinliklerinde yaşanan tektonik değişimler. 


Herşey garip bir şekilde, CHP ile başladı. Baykal’ı düşüren güçler yatak odasının yatak odasından fazlası oldugunu hesap edemediler. CHP’nin başına gelen kılıçdaroğlu, sadece gene Baykal’ın çok iyi öngördüğü gibi, dürüsttü ama berbat bir politikacı idi, ve CHP’nin üzerinde durduğu dengeleri korumasını beceremedi, ve kimbilir belki kimse zaten beceremeyecekti. Kemalistlerin kurumuş kalmış entelektüel argümanlarını biraz memur kafasıyla eğip bükmeye çalışan bu adam 2014’teki seçim yenilgisinden sonra  partideki muhalifler tarafından yerinden edildi. Kemal bey hayatının son dönemindeki bu politika oyununu kalan yıllarında değerlendirmek için Dersimdeki köyüne karısıyla birlikte döndü. Kendisini hala torunlarıyla birlikte kimi belgesellerde izleyebilirsiniz… Bunun üzerine CHP’nin artık aynı sakızı çiğnemekten sıkılmış genç eğitimli tabanı ve daha çok alevilerden müteşekkil kesimi boşta kalmış oldu. İşte burada Kürtleri ve her nasılsa artık solcuları da arkasına almış sırrı süreyya’nın da etkisini görüyoruz. Evet tam tamına böyle oldu: rte ye ve elbetteki MHP’ye karşı içinde nefretten baska bir şey barındırmayan aleviler kime yönelebilirlerdi ki başka? İşte kürtlerin ve solcuların 12 eylül’le birlikte dışına itildikleri sahnenin ortasına gelip kuruluvermeleri böyle oldu. 2018 seçimlerinde yüzde 12 oy aldılar, ve ona eşlik eden dinamizmleri ve muhalefetleri ile bugün ülkenin zinde kesimini onlar oluşturuyorlar.


Bu arada genelde sol yükselirken olan oldu, ve sağ da yükseldi, tabi bunun için, başlarındaki o adı neydi, renksiz adamdan kurtulmaları elzemdi. İşte hikayenin nuri bilge’ye ye bağlandığı kısmı burası. Siyasetten hep uzak durmuş ve/ama olağanüstü bir taşra portresi çizmiş bu adam, o çizdiği portreden olağanüstü bir faşist lider çıkacağını nerden bilebilirdi ki? Maalesef öyle oldu ve bir zamanlar anadolu’nun geçtiği ankaranın keskin ilçesinin mhp’li belediye başkanının yükselişini önce kimse engellemek istemedi, sonra da engelleyemedi. Önce anketlerdeki ‘en beğenilen belediye başkanı’, sonraları ‘en beğenilen lider’ ve sonra da ‘kimi başbakan olarak görmek istersiniz’ sorusunun cevapları Kıvanç Türkmen’in exponential yükselişine işaret etti. E katıldıklari onca parti kongresinde o konuşurken ve garip sayı hesapları yaparken uyuklayan ve zaten sayılarla arası hiç iyi olmamış mhp delegeleri de, biraz adrenalin peşinde türkmen’i yeni liderleri ilan ediverdiler. Faşist olabilir, ama bu hakkını teslim etmemize mani olmamalı: mhp’nin uzun uykusundan uyanıp, şizofrenik gençlerin oyunu alabilmesi, biraz karizma ile 2010’lardaki büyük buhranların tarumar ettiği kentli orta sınıflari ajite edebilmesi, biraz da Türkiye’yi Keskin’den okumanın da mümkün olabildiğini anlamasındandı: Bu küçük bozkır kasabasındaki boşluğun içine şaşı bakarsanız dünyayı görürsünüz! 


Akp’ye ne mi oldu? Tayyip’i sadece o yıllar süren hastalığı yıpratmadı, o baş belası cemaatçiler de adamı hırpalayıp durdular. İsteklerinin bir türlü sonu gelmiyordu ve siyasette kuraldır, taviz verince bunun sonu gelmezdi. Çankayaya çekilmişti, hatta çankayada bile bodrum katında yatıyordu. TV izlemiyor, kemalist yorumculardan nefret eden bu adam kendi yandaşlarının konuşmalarını bile midesi bulanmadan izleyemez hale gelmişti. Hele o kadın aman allahım!!! Sahi Mustafa da böyle değil miydi, o da peşisıra gelen zaferlerin arkasından kendini içkiye, yalnızlığa, hakara makaraya vermemiş miydi? Zaferlerinden yorulan, yandaşlarından bezen, misyonunu doldurmuş bu iki adamın benzerlikleri çoktu. Biri leblebi yiyip rakı içerken diğeri rezene çayı içse de bu böyleydi. Üstelik kendi yerine partisinin başına bıraktığı adamların enerjileri ve hırslari vardı ama içgörüleri yoktu. Ruhları boşalmıştı. Tarih bilinçleri eksikti, ve entelektuel yetenekleri sınırlıydı. Gaz pedalı alınmış bir araba hızın hızıyla ne kadar ilerleyebilirdi? Soru buydu. 


E tabi buna eşlik eden şeyler de olmadı değil, israil’in iran’a yaptığı o aptalca saldırının alt üst ettiği finansal piyasalardan Türkiyeye iki üç yıl boyunca doğru dürüst para gelmemiş, bu da onu bayağı yormuştu. Eninde sonunda altyapı üstyapıyo belirler ki son tahlilde ülke ekonomisinin kronik zayıflıkları dönemsel iyileşmeleri alıp götürür. Başkasının parasıyla büyüyen bu ekonomi, ille de Çin’i değil (ki neticede orası çok uzaktı), kadim düşmanı Yunanlılari taklit ediyordu. Evet kamu cok harcamıyordu, ama vatandaşın harcamasını da alabildiğine teşvik ediyordu. Neoklasik iktisadın azılı savunucusu olan ekonomi yöneticileri bunu gördüler elbet, ama ben bu noktada Marquez’e basvurmak istiyorum - siz ne demek istediğimi elbette anladınız! Cari açığa karşı tek argümanları fahiş enerji faturasıydı, ve bu yüzden deli gibi nükleer enerji peşindeydiler. Zamana karşı yarış vardı, nasıl iranlılar nükleer silah peşindelerse Türkiye de bütün umudunu enerji işine bağlamıştı. Sonuçta bir ekonomi bina yıkıp yenilerini yaparak ne kadar büyüyebilirdi?! Finans kapital nezle olunca Türkiye hasta oluyordu, e onun da uzun dönemli nezle olacağı tutmuştu. Kemalistler değilse bile rte, ayaınin altındaki halının yoksullara verilen yardımlar değil, olağanüstü dinamik tüccar sınıfı olduğunun farkındaydı, ama ticaretin genellikle mali piyasaların ve rekabet gücünün peşinde gittiği aşikar değil miydi? Neyse, bu kadar ekonomi yeter, sonuçta Türkiye, ekonomi açısından, ateşi bi inip bi çıkan hasta atın üstündeki kovboydan farksızdı.


Evet 2020 itibariyle neredeyse bir sara nöbetine tutulmuş bu ülke nereye gidiyordu? Herşeyi unutmak, unutamadığında unutuyor gibi yapmak, çocuksu ama o kadar da sevimli olmayan bir hayalcilikten muzdarip, muhafazakarların özünde herşey iyiye gidiyormuş gibi yapmalarından biraz artık yorulmuş, sağda ve solda heyecan ve fikir arayan bu ülke, bağırıp çağırmaktan yorulmuş, sabırsız bir bekleyiş içerisindeydi…


(1) Bu uyanık çağdaşlardan biri de döneminin muzır gazetecisi Ahmet Hakan Coşkun’du. Ahmet Hakan’ın gerçekten yürekler paralayan sonu 88 kuşağının dramatik bitişlerinden biri olabilir. 88 kuşağı derken neyi kastettiğimi sanırım açmalıyım: Bu kuşak olağanüstü politize 78 kuşağından abilerine ablalarına, dayı ve teyzelerine aşık bir kuşaktı. 12 Eylül olduğunda daha çocuktular, ve dünyayı şaşkınlık ve aşkla izliyorlardı. Bir kısmı 1980’lerin o karanlık yıllarında üniversiteye gittiler, orada bir önceki kuşağı taklit etmekle meşgul oldular. Yalnız ama heyecanlı ve iyimserdiler. Ben bu kuşagın devrimci olanlarının bir kısmını tanıma fırsatına eriştim. Gerçekten iyi insanlardı, ve sizinle konuşurken yüzünüze bakmaya bile utanırlardı. Belki de geçmişte işlenmiş bir büyük suçun utancından azap duyuyorlardı! Devrimle ilgili 78’lilerin aksine gereksiz hayalleri yoktu, belki hiç olmayayacak bi duaya amin diyen ve bunun farkında olan bir insanlardı bunlar. Beyazıt ve ortaköy’deki kahvehanelere takılır, bol çay ve sigara içerler, ve edebiyattan, politikadan ve cezaevlerindeki akrabalarından konuşurlardı. Mesela çoğu ekin-bilar’ı bilir. 1980’lerin sonu paneller tartışmalar devriydi, yeni bir dünya kuruluyordu, en azından kafalarda, ve onlar da bu kuruluşa tanıklık ediyorlardı. Bu kuşağın bir kısmının üzerine sonradan duvar çöktü, ama o duvara rağmen ayakta kalmayı başaran da çoktu. Bu kuşagın devrimcilerine ironik biçimde babalarımızın ismini dağlara taşlara yazdığı Ecevit hükümeti zamanında yapılan cezaevi operasyonu ve sayısız açlık grevleri ve direnişler son darbeyi vurdu. 


Ahmet Hakan benim şahsen çok bilmediğim islamcı ekip akıncılardandı. Bugün geriye doğru bakıldığında kendi kuşağının islamcıları arasında belki de tek 68’li idi. Herşeyden önce entelektuel heyecanı vardı, temel derdi dünyayı anlamaktı, ve evet bütün o insanlar onu çok eğlendiriyordu. Ahmet konuşma ve anlama yetenekleri sayesinde, ki o camia bunlar açısından solculara göre biraz dezavantajlı idi, öne çıkmakta zorlanmadı. Önemli bir gazeteci ve sunucu oldu. Ancak biraz büyüyünce kendisi dışında herkesin 1980’lerin ötesine geçtiğini, evlendiğini, çoluk çocuk sahibi olduğunu, biraz tüccarlaştığını, bi vekillik bakanlık peşinde koştuğunu, kendisininse o güzel eski günleri özlediğini farketti. Zaten eski arkadaşları ile arası biraz bu nedenlerle açılmışken, trendleri okumak dışında gerçekten pek bir meziyeti olmayan ve aslında biraz okumuş bir cahilden fazlası olmayan ertuğrul özkök’ten gelen teklifi kaçırmadı ve artık laikcilerin de gözünün önünde yeni bir medya grubuna geçti. Bundan sonraki yükselişi ise öncekinden daha hızlı oldu. Bunun için dahi olmasına gerek var mıydı ki? Hürriyet gazetesi düşünsel yeteneklerinin neredeyse tamamını tüketmiş, dünyaya at gözlükleri ile bakan, orta yaşlı pseudo-entelektuellerle doluydu ve ahmeti bir tek ayse arman zorluyordu. Bence bunun üzerine biraz düşünün! Üstelik şunu tahmin etmek de zor değildi: En azılı laikçiler bile hayran oldukları yılmaz özdil’den sonra onun köşesini okurken daralmış damarları açılıyor ve yüzlerine biraz gülümseme geliyordu. Biraz şakacı, nüktedan, duyarlı, politik doğruculuğu inceden yapan, herkese tatlı bir üslupla zaaflarını hatırlatan bu adam işte tipik bir 88’liydi: Hayalci, ilkelere inanan, herkesin bu kadar iktidar pesinde koştuğu bir ortamda doğrulardan bahsetmenin sıkıcı olmadığının farkında, çoğu zaman ortamı eğlenceli konularla hülya avşara filan laf atmakla yumuşatan adam. 


Üzülerek söylemeliyim ki, Ahmet’in sonunu getiren, ne azılı düşmanları olan ve onu döneklikle suçlayan ama bu arada kendileri dönekliğin kitabını yazmış islamcılar ne de ona hiçbir zaman güvenmeyen kemalistlerdi. Bir gönül meselesi dersek de biraz abartırız. Olay şu şekilde oldu: Galiba 2013’un kış aylarıydı, Ahmet ‘bana yıllardır kimse kazak örmedi’ diye bir twit atmıştı. Bunun üzerine şehirde yüzlerce kadın hemen bir iplikçinin yolunu tutmuş, ve çoktan ‘annemle sana kazak örüyoruz, kırmızı mı olsun :)))’ tarzı  yanıtlar vermişlerdi bile. En başta da Ahmet’in karşı apartmanında oturan o kadın. Herkes işin gırgırındayken o kadının bu işi çok ciddiye aldığını kim bilebilirdi? İşte Ahmet o kadının kazak ördüğü şişlerden birinin kurbanı oldu. Olay yeri nişantaşı house cafe, tek tanık o sırada ordan tesadüfen geçmekte olan kör bir balıkçı idi. Neyse ki Ahmet bu saldırıyı atlatabildi, ama içindeki çocuk hayata küsmüştü, yapacak bi şey yoktu. Kalan yıllarını, her hafta evine kargocuların getirdiği kazakları deneyerek geçirdi.

Yorumlar

Bu blogdaki popüler yayınlar

Berlin'de Yeni ve Eski Dalga

Berlin’de bir hayalet dolaşıyor: Türkiyeli yeni diaspora. Sevdikleri biçimde söylersek New Wave-Yeni Dalga’cılar. Bir de eskisi var elbette. Daha doğrusu, New Wave kendine yeni derken, kendinden öncekilere de eski demiş oluyor. Yeni diaspora Almanya’ya "ben senin bildiğin Türklerden değilim” diyor. Yeni Dalga eğitimli, genç ve hırslı. Eski Dalga da gençti, ancak Türkiye’nin köylerinden gelen genç köylülerdi. Bir zamandan başka bir zamana geldiler. Kimse umursamadı ama zamanı sırtlarında taşıdılar. Eski Dalganın sırtında kocaman bir kambur var, dışarıdan bakan sadece kamburu görüyor. İçerden görünen ise, Sivas, Çorum ve Varto. Yeni Dalga, aksine, zaman değil, mekan değiştirdi. Türkiye’nin millenial kuşağı Berlin’de aynı zamanı yaşadıklarını düşündükleri çocuklarla komşu oldular. Biraz daha geriye gidersek Yeni Dalga Erdoğan’ın Türkiye’sini önce beğenmedi, sonra şöyle bir silkeledi (Gezi’de), sonra da siyasetin doğuda pek kibar bir şekilde yapılmadığını farkederek, Türk

Ahmet Kaya: Vallahi biz dostu özledik!

Malumunuz, ya da değil tam bilemiyorum, ama Ahmet bilmem kaç sene evvel bugün gitti. Umarım gittiği yerde yüce gök elinden kırık sazını almayacak, Bahtiyar’la oturup rakı içip türkü söyleyecek, Nazlıcan ve Bedirhanla geçmiş günlerden, eski sevdalardan, eski kavgalardan söz edecekler ve bir zamanlar birer keklik olup üzerinden süzüldükleri dağları yukardan izleyecekler. Kuşku yok ki, Ahmet’in ruhu bu cehennemde olduğundan daha huzurlu olacak, sigarayı beş pakete çıkaracak ama içindeki çocuk artık eskisi gibi tedirgin olmayacak. Peki Ahmet Kaya kimdi? Numaralandırmaya olan naif merakımı mazur görürseniz, sanırım şunlardan her biri, ya da hepsiydi: Tartışmasız ‘78 devrimcisi abilerine aşık bi adamdı. O ilk başta gördüğünde yadırgadığı İspanyol paçalı, kendine ‘arkadaş’ diyen adamlar kalbinden hiç silinmedi, ve hatta denebilir ki, aşkın ve sokakların o coşkulu çocukları aklını yarım, kalbini ezik bırakıp bağzı atlara binip öylece gidiverdiler ve geride delirmemek için kendini paralamak

vicdan

ahlak üzerine çok şey söylenmiştir herhalde, ve ben bu konuda çok da düşünmüş bir kişi değilim. ama şunun farkına vardım: ahlakın olmadığı yerde politika da olmaz. vicdanın olmadığı yerde en doğru söz gevezeliğe dönüşüyor. further readings: 1. Ramonet, “Castro ile Söyleşi” 2. Yıldırım Türker’in tüm yazıları 3. ‘48 Elyazmaları’ndan ilgili bölümler 4. Orhan Kemal’den bir iki öykü vs…